Γνωριμία με τον κ. Γιώργο Τσιρτσιρίδη, συγγραφέα του "Mu"

Ποια είναι η κεντρική ιδέα του Μυθιστορήματος σας;

Πρόκειται για την ιστορία μίας διεπιστημονικής ομάδας που προσπαθεί να φέρει στο φως μία μεγάλη επιστημονική ανακάλυψη. Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου δεν είναι ούτε οι ίδιοι σίγουροι για το τι είναι αυτό που έχουν ανακαλύψει, καθώς τα κομμάτια ενώνονται σταδιακά στην πορεία του βιβλίου. Παράλληλα υπάρχει ένας άνθρωπος που φοβάται πως, αν η ανακάλυψη έρθει στο φως, θα ταράξει τα θεμέλια της θρησκείας. Κινούμενος στο παρασκήνιο, είναι αποφασισμένος να μην της επιτρέψει να έρθει στο φως, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστεί να σκοτώσει.

Πόσο ρόλο έπαιξε η προσωπική σας διαδρομή στην εκπόνηση του;

Αυτό που πραγματικά έπαιξε ρόλο ήταν η αγάπη μου για τα βιβλία. Διαβάζω συνεχώς στα μέσα συγκοινωνίας, γιατί προσπαθώ να αποφεύγω την οθόνη και τα ακουστικά.

Ένα δεύτερο που έπαιξε ρόλο ήταν οι δεκάδες άχρηστες πληροφορίες που είχαν συσσωρευτεί από πολύ μικρή ηλικία μέσα στο κεφάλι μου. Σκέφτηκα ότι έπρεπε με κάποιον τρόπο να συνδυάσω αυτά τα δύο με τρόπο δημιουργικό. Η πραγματική πρόκληση ήταν να το κάνω πλάθοντας ένα ρεαλιστικό σενάριο και μία δομή που να βγάζει νόημα.

Είναι το όνειρο ή η πραγματικότητα που μας πληγώνει περισσότερο;

Από τις σπουδές και την εμπειρία μου ως ψυχολόγος έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αυτό που μας επηρεάζει, θετικά ή αρνητικά, είναι όχι τα ίδια τα γεγονότα, αλλά αυτό που λέμε στον εαυτό μας ότι συμβαίνει. Και αυτό, με την σειρά του, είναι αποτέλεσμα του πού εστιάζουμε την σκέψη μας.

Η δημιουργία είναι ο σκοπός ή το μέσο;

Θα μπορούσε να είναι και τα δύο. Το μέσο με το οποίο παίρνουμε την επιβεβαίωση ότι είμαστε δημιουργικοί, άρα και ζωντανοί˙ επομένως αυτόματα γίνεται και σκοπός. Για μένα, πάντως, η δημιουργία είναι ταξίδι. Αν έχει και θετικό αποτέλεσμα, τότε σημαίνει ότι έφτασα στην Ιθάκη.

Προλαβαίνουμε ή πάντα θα είναι αργά;

Στην δική μου περίπτωση, σχεδόν ανέκαθεν είναι υπερβολικά νωρίς και εγώ είμαι εκείνος που βιάζεται. Αλλά είτε νωρίς είτε αργά, σε ζητήματα που είχαν για μένα συναισθηματική αξία, το timing ήταν σχεδόν πάντα λάθος!

Τι μας κάνει να συνεχίζουμε; Και γιατί σταματάμε; Σταματάμε ποτέ;

Δεν έχω, πραγματικά, ιδέα τι είναι αυτό που δίνει κίνητρο σε κάθε άνθρωπο να συνεχίσει, γιατί όσο περισσότερο κόσμο γνωρίζω, τόσο πείθομαι ότι κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικά κίνητρα. Επομένως μπορώ μόνο να κάνω υποθέσεις.

Έχοντας επίγνωση ότι τώρα βγαίνει ο ψυχολόγος από μέσα μου, εικάζω ότι έχει να κάνει με το πείσμα ή την άρνηση να δεχτούμε ότι δεν τα καταφέραμε, γιατί η ιδέα της αποτυχίας θα επιφέρει πλήγμα στον εγωισμό μας. Ενδεχομένως να σχετίζεται και με το πόση προσπάθεια έχουμε ήδη επενδύσει σε έναν στόχο και η οποία δεν θέλουμε να πάει χαμένη.

Στην δική μου, πάντως, περίπτωση εκείνο που μου δίνει κίνητρο είναι η συναισθηματική αξία του στόχου. Όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο περισσότερο νιώθω ότι «πρέπει» να προσπαθήσω περισσότερο.

Νομίζω σταματάμε όταν νιώσουμε ότι δεν μπορούμε πλέον να διαχειριστούμε την ματαίωση που προκαλεί η μη επίτευξη του στόχου. Αυτό γεννά αίσθημα αποτυχίας και ανεπάρκειας, που συχνά δεν είναι διαχειρίσιμο. Εγώ, τουλάχιστον, το βίωσα πολλές φορές αυτό σε μικρότερη ηλικία.  Πλέον, σταματάω μόνο αν αισθανθώ πως η προσπάθεια που έχω καταβάλει είναι δυσανάλογα μεγάλη για την πραγματική αξία του στόχου ή αν συνειδητοποιήσω ότι ο στόχος έχει πάψει να έχει για μένα την αξία που είχε αρχικά.

Τι σας κινητοποιεί μέσα στην μέρα;

Κινητοποιούμαι από την ανάγκη μου να οργανώσω την ημέρα μου, ώστε να αισθανθώ ότι έκανα κάτι παραγωγικό. Μετά από αρκετά χρόνια δουλειάς με τον εαυτό μου έχω, πλέον, συνειδητοποιήσει ότι θα υπάρχουν και μέρες που δεν θα έχω διάθεση να κάνω τίποτα και ότι αυτό είναι εξίσου φυσιολογικό και θεμιτό. Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθώ να τις βιώνω σαν μέρες που συνειδητά επέτρεψα να πάνε «χαμένες».

Η τέχνη έχει προορισμό; Η έκφραση της νόημα;

Δύσκολη ερώτηση, ομολογώ ότι ως τώρα δεν με είχε απασχολήσει. Θα έλεγα ότι προορισμός της είναι το να εκφράσει με λόγια ή εικόνες τις σκέψεις του δημιουργού της.

Δεν ξέρω, όμως, να σας πω αν έχει εκ των προτέρων κάποιο νόημα ή το νόημα αυτό το ανακαλύπτουν ο θεατής και ο αναγνώστης˙ υποθέτω, όμως, ότι για τον δημιουργό το νόημα ήταν εξ αρχής παρόν και συγκεκριμένο, ασχέτως του πώς επέλεξε να το εκφράσει και του πώς ερμηνεύτηκε.

 Η ευτυχία είναι εφεύρεση του πολιτισμού;

Αυτό είναι μία πολύ καλή ερώτηση. Δυστυχώς δεν είμαι σίγουρος ότι ξέρω την απάντηση.  Από όσο γνωρίζω, στα πρωτογενή συναισθήματα συμπεριλαμβάνεται η χαρά. Η ευτυχία, όμως, είναι μία ευρύτερη και περισσότερο μόνιμη κατάσταση, ενώ η χαρά είναι πρόσκαιρο συναίσθημα και σχετίζεται με συγκεκριμένα γεγονότα.

Εφόσον για τα υπόλοιπα ζώα δεν υπάρχει το αντίστοιχο της ευτυχίας και με δεδομένο ότι η ευτυχία εμφανίζεται ως έννοια σε όλους μάλλον τους πολιτισμούς, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι «δημιούργημα» του ανθρώπου εν γένει και όχι κάποιων τοπικών πολιτισμών.

Ταυτόχρονα, όμως, υπόκειται σε πολιτισμικές επιρροές, γιατί κάθε πολιτισμός την ορίζει με πολύ διαφορετικό τρόπο.

Σε ποια εποχή ήταν πιο πρόσφορο να ζει ο καθημερινός άνθρωπος;

Δεν σας κρύβω ότι, ως φανατικός λάτρης της Ιστορίας, έχω θέσει δεκάδες φορές στον εαυτό μου αυτήν την ερώτηση. Το συμπέρασμα στο οποίο μέχρι στιγμής καταλήγω είναι ότι δεν υπήρξε και μάλλον δεν θα υπάρξει ποτέ «πρόσφορη» εποχή.

Εγώ, για παράδειγμα, αγαπώ την Belle Époque και γενικώς τον 19ο αιώνα. Κάποιος άλλος θα μπορούσε να επιλέξει τον 18ο, την Αναγέννηση ή κάποια περίοδο στο μέλλον, ανάλογα με τα κριτήρια που ο ίδιος θέτει.

Όμως, όποια και αν είναι αυτά τα κριτήρια και η τελική επιλογή, η Ιστορία έχει διδάξει ότι κάθε χρονική περίοδος υπήρξε πρόσφορη μόνο για όσους πληρούσαν κάποιες κοινωνικές ή οικονομικές προϋποθέσεις. Συνεπώς, αν με τον όρο «καθημερινός άνθρωπος» εννοούμε τον απλό, μη προνομιούχο, τότε φοβάμαι ότι δεν υπήρξε ούτε θα υπάρξει πραγματικά πρόσφορη περίοδος.

Η επιστήμη έχει απαντήσεις;

Πάρα πολλές, όμως όχι όλες.

Ίσως δεν τις αποκτήσει ποτέ όλες.

Και ίσως δεν πρέπει να τις αποκτήσει, γιατί τότε θα πάψει να θέτει νέα ερωτήματα και αυτό θα είναι το τέλος της επιστήμης.

Αν δικαιούμαι να ισχυριστώ ότι κάτι κάνουμε λάθος, αυτό είναι το ότι μία έλλειψη απάντησης από την πλευρά της επιστήμης σπεύδουμε να την ερμηνεύσουμε ως απόδειξη υπεροχής της θρησκείας. Ξεχνάμε συνεχώς ότι αυτές οι δύο καλύπτουν εντελώς διαφορετικές ανθρώπινες ανάγκες, επομένως τα ερωτήματα που θέτουν και ο τρόπος που τα προσεγγίζουν μοιραία διαφέρουν ολοκληρωτικά.

Πως αξιοποιεί όλα τα παραπάνω το μυθιστόρημα σας; Τα αξιοποιεί πράγματι;

Η ανάγκη μου για δημιουργικότητα και η άρνησή μου να παρατήσω έναν στόχο με έντονη συναισθηματική αξία είναι αλήθεια ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να ολοκληρωθεί το συγκεκριμένο μυθιστόρημα και να αναζητήσω εκδοτική στέγη.

Επίσης, αν και δεν το είχα συνειδητοποιήσει την περίοδο που το έγραφα, εμπλέκει την διαμάχη θρησκείας και επιστήμης, όχι με σκοπό να καταλήξει σε ένα ηθικό συμπέρασμα, αλλά ως την βασική κινητήρια δύναμη της πλοκής.

Είναι το internet το τέλος του βιβλίου, όπως το ξέρουμε;

Τολμώ να πω ότι το ίντερνετ και οι ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες προσφέρουν δυνατότητα πρόσβασης σε πληροφορίες που παλιότερα ήταν απρόσιτες. Εμένα, τουλάχιστον, με βοήθησε πάρα πολύ την περίοδο που προσπαθούσα να ολοκληρώσω το μυθιστόρημα, προσφέροντάς μου πληροφορίες που ενέταξα στην πλοκή της ιστορίας.

Παράλληλα το ίντερνετ μπορεί να αξιοποιηθεί για να ενημερωθεί κάθε ενδιαφερόμενος για την ύπαρξη ενός νέου βιβλίου και για να γίνει ένας συγγραφέας ή ποιητής γνωστός.

Στην πραγματικότητα, η εξάρτηση από μία οθόνη φαντάζει στα μάτια μου ως πολύ μεγαλύτερη απειλή για το βιβλίο, από ό,τι το ίδιο το ίντερνετ. Ο εγκέφαλος μαθαίνει συνδυάζοντας πληροφορίες και συνθέτοντας ο ίδιος την γνώση που τελικά αποθηκεύει. Η οθόνη, αντίθετα, καθιστά τον χρήστη παθητικό δέκτη πληροφοριών, οι οποίες συχνά δεν είναι καν χρήσιμες ή ποιοτικές. Συχνά δεν είναι καν αληθινές. Αυτό δεν επιτρέπει στον ανθρώπινο νου να μάθει με τον τρόπο που είναι από την φύση φτιαγμένος να μαθαίνει.

Παρακολουθείτε τις εξελίξεις στο AI; Γιατί;

Όχι σε καθημερινή βάση, όμως γνωρίζω ότι οι δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης εκτοξεύτηκαν μέσα σε πολύ μικρό διάστημα. Δεν θα σας πω το γνωστό κλισέ ότι με ανησυχεί το ενδεχόμενο να «μας υποτάξει η τεχνητή νοημοσύνη», γιατί βλέπω πως οι ανθρώπινες κοινωνίες διαθέτουν αμυντικά αντανακλαστικά που δεν θα επιτρέψουν να συμβεί κάτι τέτοιο, όπως συμβαίνει και τον κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου˙ όσο κοντά και αν είναι, πάντα αποτρέπεται.

Εκείνο που πραγματικά με ανησυχεί είναι το πόσο εύκολα μπορεί ένα μη υποψιασμένο άτομο να ξεγελαστεί από μία εικόνα που παρήχθη από τεχνητή νοημοσύνη και να την θεωρήσει αληθινή. Αν αυτό μπορεί να γίνει με μία απλή εικόνα, φαντάζομαι ότι είναι ακόμα πιο εύκολο να συμβεί με μία ψευδή είδηση, ειδικά αν αυτή έχει πολιτικό ή οικονομικό περιεχόμενο.

Είναι, επίσης, γεγονός ότι η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται πολύ πιο γρήγορα από όσο εξελίσσεται ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Αν κρίνω από το πόσο εύκολα καταφεύγουν σε αυτήν οι νέοι άνθρωποι, αυτό μακροπρόθεσμα θα έχει σαν αποτέλεσμα να ενισχύεται η εξάρτηση του ανθρώπου από αυτήν. Φοβάμαι ότι σε βάθος χρόνου η εξάρτηση θα γίνει τόσο μεγάλη, ώστε τις περισσότερες εργασίες θα τις έχουν αναλάβει οι υπολογιστές. Συνεπώς ο άνθρωπος δεν θα μπαίνει, πλέον, στον κόπο να ασκεί την γνωστική του ικανότητα και αυτή θα αρχίσει να φθίνει, όπως κάθε δεξιότητα που δεν χρησιμοποιείται.

Υπάρχει κάτι περισσότερο που θέλετε να προσθέσετε;

Ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στην ομάδα της Agrafina που πίστεψε σε εμένα και το βιβλίο μου και μου έδωσε την δυνατότητα, μέσω αυτής της συνέντευξης να καταθέσω κάποιες από τις απόψεις μου.

Εύχομαι σε όλους τους νέους καλλιτέχνες κάθε επιτυχία και, κυρίως, κουράγιο και υπομονή. Ο δρόμος τις περισσότερες φορές είναι δύσβατος και η ματαίωση είναι μόνιμα μέσα στο πρόγραμμα, όμως μόνο να μάθουμε έχουμε από αυτήν και είναι εκείνη που προσδίδει πραγματική αξία στον στόχο και στην επίτευξή του.

Το βιβλίο του Γιώργου Τσιρτσιρίδη, "MU", μπορείτε να το προμηθευτείτε και από το ηλεκτρονικό κατάστημα της Agrafina στην διεύθυνση:

https://www.agrafina.gr/product-page/mu